De vraag is dan: hoe ga je daar mee om? Moet de EU ingrijpen om de verspreiding van desinformatie te beperken, of dreigt daarmee censuur en inbreuk op de vrijheid van meningsuiting?
Dat zoeken onderzoekers Caroline Verduin en Theo Zijderveld uit met hun lopende onderzoek over desinformatie. Deze zomer presenteren ze een eerste concept van een toolkit die professionals helpt om weerbaar te zijn in tijden van mis- en desinformatie. Gevuld met concrete handvatten voor beleid en uitvoering, kan deze toolkit binnen verschillende vakgebieden worden ingezet. Van politieagenten tot ministeries.
Waarom dit onderzoek?
Met desinformatie snijden Caroline en Theo een enorm actueel onderwerp aan. Dat bleek ook uit de interviews die zij hielden met professionals uit diverse vakgebieden.
In hun gesprekken met Europarlementariërs en ambtenaren van de Europese Commissie merkten ze dat het onderwerp van desinformatie en complottheorieën op EU-niveau al enorm speelt. In soortgelijke gesprekken op verschillende Nederlandse ministeries bleek daarentegen dat de expertise over dit onderwerp nog op gang moet komen.
Dit soort inzichten kunnen Caroline en Theo direct al inzetten in hun lessen op de Bestuurskunde opleiding op de Haagse Hogeschool. Ook voedt het de urgentie van het onderzoek: ministeries tonen interesse in de resultaten, vooral in de praktische toolkit.
De toolkit als oplossing
Voor deze toolkit zijn Caroline en Theo opzoek naar de ervaring van publieke professionals. Welke vaardigheden hebben zij nodig om weerbaar te blijven tegen desinformatie? Waar lopen zij tegenaan? De antwoorden vertalen zij naar concrete hulpmiddelen, zoals lesmateriaal, trainingen en workshops. Zo ondersteunen ze professionals bij het vergroten van hun mediawijsheid en weerbaarheid.
Desinformatie en de impact op professionals
Desinformatie raakt niet alleen publieke professionals, maar heeft ook bredere maatschappelijke en geopolitieke gevolgen. Zelf spreken Caroline en Theo over een "post-truth" tijdperk. "Het onderscheid tussen waarheid en leugen, feit en fictie, wordt steeds meer verdoezeld”, leggen ze uit. Dat leidt tot polarisatie en wantrouwen in de politiek en publieke instituties.
Dit kan zelfs gevolgen hebben voor de nationale veiligheid, bijvoorbeeld wanneer statelijke actoren desinformatie verspreiden om de EU te destabiliseren. Daarom zoeken ze uit, welk lokaal en nationaal beleid en welke EU-richtlijnen en -verordeningen er ingezet kunnen worden om desinformatie te bestrijden.
Ook voor professionals zoals zorgmedewerkers, docenten en politici is het soms lastig om desinformatie te herkennen. Door de opkomst van generatieve AI en sociale media krijgen extreem en schokkend nieuws extra aandacht. Hierdoor verspreiden complottheorieën zich soms razendsnel, wat tot gevaarlijke situaties kan leiden.
Zo krijgen professionals steeds vaker te maken met mensen die hen bedreigen of beledigen omdat ze deze theorieën geloven. Dit zet de betrouwbaarheid en integriteit van professionals onder druk. Met hun toolkit willen Caroline en Theo hen helpen om stevig in hun schoenen te staan in een tijdperk vol misinformatie.
Meer weten over het onderzoek?
Met financiële steun van de Haagse Hogeschool, de Jean Monnet-leerstoel over Europees digitaal beleid en het Netwerk Mediawijsheid werken Caroline en Theo verder aan dit onderzoek.
Wil je als professional jouw ervaringen met desinformatie delen? Wij horen graag jouw inzichten! Neem contact met ons op.
